راهنمای کامل صادرات گیاهان دارویی از ایران
از دیرباز گیاهان دارویی در بین مردم ایران‌زمین جایگاه ویژه‌ای برای درمان انواع بیماری‌ها داشته‌اند. این گیاهان پرکاربرد و پرخاصیت در سراسر دنیا نیز طرف‌داران زیادی دارند. صادرات گیاهان دارویی از ایران به اقصی‌نقاط جهان سابقه دیرینه‌ای دارد و تجارتی سودآور محسوب می‌شود. اما برای آغاز این نوع تجارت نیز باید با قوانین و قواعد خاص آن آشنایی پیدا کنید.
راه تجار در این مسیر کنار شما خواهد بود تا تمام مراحل صادرات گیاهان دارویی از ایران و سایر محصولات را به‌خوبی آموزش ببینید و به یک تاجر و بازرگان موفق در زمینه صادرات و واردات تبدیل شوید.
کشورهای صادرکننده گیاهان دارویی
در بین تمام کشورهای جهان، چین بالاترین میزان صادرات گیاهان دارویی را دارا است. کشور جین ۱۷ درصد سهم بازار جهانی داروهای گیاهی را به خود اختصاص داده است. سهم کشور هند ۸ درصد، مصر ۷ درصد و اسپانیا ۵ درصد است که به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
صادرات گیاهان دارویی از ایران به چه کشورهایی سودآور است؟
آلمان، آمریکا، چین، ایتالیا، اسپانیا، هند، روسیه، ژاپن و مالزی همگی پتانسیل صادراتی بالایی برای صادرات گیاهان دارویی دارند. در خاورمیانه امارات، عراق، ترکیه، عمان و قطر می‌توانند موردتوجه صادرکنندگان گیاهان دارویی قرار گیرند.
قبل از صادرکردن هر نوع حصول از جمله گیاهان دارویی، باید ابتدا ظرفیت‌های کشور مقصد را بررسی کنید؛ برخی از کشور پتانسیل خوبی برای این‌گونه محصولات ندارند. قدم بعدی بررسی ذائقه و سلیقه مردم کشور مقصد است تا بر اساس سلیقه آن‌ها محصول موردنظر را انتخاب، بسته‌بندی و صادر کنید.
بهترین گیاه‌های دارویی مجاز برای صادرات
برای صادرات انواع گیاهان دارویی شرایط خاصی را باید بررسی کرد. گیاهان دارویی در همه شرایط قابل صادرکردن به دیگر کشورها نیستند. برای صادرکردن گیاهان دارویی مجاز مشروط باید ابتدا مجوزهای لازم از سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور (دفتر برنامه‌ریزی، بودجه و هماهنگی طرح‌ها) و وزارت جهاد کشاورزی اخذ شود. برخی از گیاهان دارویی مجاز مشروط برای صادرات از ایران به کشورهای دیگر عبارت‌اند از:
کرفس وحشی (کلوس)، میوه زرشک وحشی(جنگلی)، ترنجبین, شیر خشت، فرنجمشک، مریم نخودی، پرسیاوشان، چماز، جفت، گز شهداد، پیدخشت، ممستکی، زدو، آنچوچک، گل لمدار، علف گاو زبان, گل نرگس، برگ کناره برگ مورد، زیره سیاه، مویه محلب، اشنیان(شقار)، گز خوانسار(گز انگبین), ،پسته جنگلی، میوه ناخنک، آویشن، گز علفی، گردو و فندق جنگلی، آنفوزه تلخ و شیرین، ترکه ارغوان، باریجه، کتیرا، وشاء، انزوت، کاپاریس (لگجی)، بادام جنگلی(کوهی)، علف چای، عشقه، خزه، سرخس، بال عقبابی، موزه خوزستانی (لرستانی)، گل گاو زبان، گل بومادران، گل بنفشه، مریم گلیف گلی کاسنی، گل گندم، گل اروانه، گلرنگ، میوه روناس، تخم بزرگ (کتان)، تخم مرو، قدومه شیرازی، کشمش کولی، اسقرزه، بادیان، انیسون، بادرنجبویه، برگ بو، میوه بنه و بلوط، مازوج، گل بلوط، پنیرک، پارهنگ، بوبنه، شاتره، اسطوخدوس، برگ اکالیپتوس، شکر تیغال، سقز، همیشک، کلیه بذور و میوه درختان و درختچه‌های جنگلی، ریواس، موسیر، برگ و سرشاخه کوله خاس، سقز، کنگر و قارچ خوراکی (برداشت از مراتع)
گیاهان دارویی غیرمجاز (ممنوعه) برای صادرات
همه گیاهان دارویی که در ایران تولید می‌شود مجوز صادرات نمی‌گیرند؛ برخی از این داروها برای صادرات از ایران ممنوع هستند. برخی از گیاهان ممنوعه برای صادرات عبارت‌اند از:
ریزوم، ثعلب، پیاز و گل لاله سرنگون، پیاز گل نرگس، ریشه ختمی، ریشه کاسنی، ریشه ریواس وحشی، ریشه چوپک، ریشه روناس، پوست درخت محلب، سنبل‌الطیب، مهر خوش، چله داغی، سورن جان، ریشه خاس و کوله‌خاس، ریشه زنبق وحشی، ریشه کوکب وحشی، ریشه شیرین‌بیان، انواع پیازها (از جمله والک)، قره قات، بیلهر، ریشه سریش، سرخنار، شمشاد، شقایق، انواع لاله‌ها، سوسن چهل چراغ، سنل خوزستانی، کلیه ریشه و پوست درختان و درختچه‌های جنگلی (به‌استثناء اقلام مجاز مشروط)
استان‌های تولیدکننده گیاهان دارویی در ایران
ایران به‌واسطه گستردگی جغرافیایی و چهارفصل بودن، پتانسیل بسیار خوبی برای رشد انواع گل‌وگیاه از جمله گیاهان دارویی دارد. در ایران تمام اقلیم‌های سرد، گرم و معتدل وجود دارد و به‌راحتی می‌توان هر نوع گیاه دارویی را در خاک آن پرورش داد. هر یک از استان‌های ایران برای رشد نوع خاصی از گیاهان دارویی مناسب است؛ در ادامه گیاهان دارویی هر استان را بین خواهیم کرد.
- خراسان رضوی: خاکشیر، ختمی خبازی، زیره سبز، رازیانه، زعفران، کتیرا، باریجه (صادرات باریجه)، کمای، انواع نعنا و تخم شربتی و…
- خراسان جنوبی: آویشن، کاکوتی، زیره، گل بومادران و…
- همدان: زعفران، گل محمدی (صادرات گل محمدی)، کاسنی، گشنیز و رازیانه و گل همیشه بهار و…
- گیلان: گل‌گاوزبان، گل ساعتی و …
- قزوین: گل گاوزبان، بابونه، شیرین‌بیان، زعفران، سماق و گل محمدی و…
- لرستان: کتیرا، موسیر، رازیانه، شیرین‌بیان، آویشن، بابونه، گل گاوزبان، ریواس، کنگر، خاکشیر، بومادران، نسترن‌های وحشی، مریم‌گلی و…
- کرمانشاه: زعفران، زیره، آویشن، آنغوره، ریواس، گل گاوزبان، کنگر، باریجه، نعناع، سیاه دانه و…
- فارس: زعفران، گل محمدی، آویشن، بادرنجبویه، به‌لیمو، آنغوزه (صادرات گیاه آنغوزه)، مرزنجوش، مورد و…
- کرمان: زیره، آویشن، ریواس، بومادران، آنغوزه و…
- اصفهان: آویشن، سرخارگل، سنبل طیب، مریم‌گلی، گل محمدی، بابونه، بومادران، زعفران، سیاه دانه و…
- آذربایجان شرقی: بومادران، زرشک، زیره سیاه، خاکشیر، رازیانه، سماق، کمای، سیاه‌دانه، ریواس، آویشن، مریم‌گلی، مرزه، کاکوتی و…
- آذربایجان غربی: بادرنجبویه، شیرین‌بیان، آویشن، مرزه، بیدمشک، بابونه و…
- مرکزی: کاسنی، گزنه، زنیان، شکرتیغال، روناس و…
- چهارمحال‌وبختیاری: زعفران، موسیر، کلوس، گل محمدی، آویشن، آنغوزه، گل گاوزبان، ریواس و…
سهم ایران در بازار‌های جهانی
طبق برآورد‌های معتبر بانک جهانی تا سال ۲۰۵۰ تجارت گیاهان دارویی به ۵ هزار میلیارد دلار می‌رسد، این میزان در سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۲۰۰ میلیارد دلار بوده است به‌طوری‌که طبق اعلام سازمان تجارت جهانی ۷ تا ۱۰ درصد تجارت دنیا متعلق به گیاهان دارویی خواهد بود. اما با وجود پتانسیل بسیار خوب ایران برای تولید و صادرات گیاهان دارویی، سهم ایران تنها سالانه ۳۵۰ میلیون دلار از این بازار بوده است.
بازار جهانی برای صادرات گیاهان دارویی در سراسر جهان بسیار پویا و فعال عمل کرده است؛ پس بهتر است ایران نیز از این فرصت به‌خوبی استفاده کند تا بتواند ارزآوری خوبی از این بازار داشته باشد. jjj
میزان تولید گیاهان دارویی در کشور
همانطور که در بالا هم گفته شد، ایران ظرفیت بسیار خوبی برای تولید و صادرات گیاهان دارویی دارد. وجود ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم جهانی در ایران، ۳۰۰ تابش روز آفتاب بر گیاهان و تنوع گیاهان دارویی بالا با وجود ۸ هزار و ۵۰۰ گیاه دارویی در کشور، ایران را به یکی از بهترین کشورهای جهان در این زمینه تبدیل کرده است. در سال جاری حدود ۲۷۰ هزار هکتار از اراضی کشور به کشت گیاهان دارویی اختصاص یافت که میانگین عملکرد تولید گیاهان دارویی ۳۶۰ هزار تن بوده است.
گیاهان دارویی از ایران به بیش از ۶۰ کشور دنیا صادر می‌شود که مهم‌ترین این گیاهان صادراتی زعفران، گل محمدی، گلرنگ، موسیر، سیر، عناب، زرشک، آویشن، زیره سبز و گشنیز است. ایران در زمینه تولید بسیاری از گیاهان از جمله گل محمدی، زعفران و زیره در جهان رتبه بسیار بالایی دارد؛ هم‌اکنون ایران ۷۰ درصد تولید گل محمدی و ۹۰ درصد تولید زعفران جهان را در اختیار دارد، در تولید زیره هم پس از هندوستان در رتبه دوم جهان قرار داریم.
طبق آمار از نظر وزنی بیش از ۷۰ درصد از تولیدات گیاهان دارویی در داخل کشور مصرف و ۳۰ درصد آن صادر می‌شود. البته زعفران را باید از این اصل مستثنی کرد چرا که ۸۰ درصد زعفران صادر و ۲۰ درصد آن مصرف داخلی می‌شود.
مراحل صادرات گیاهان دارویی از ایران به کشورهای دیگر
در کل صادرات انواع مواد غذایی از جمله گیاهان دارویی کمی با صادرات دیگر کالاها تفاوت‌هایی دارد. برای صادرات مواد غذایی، بررسی سلامت و تازگی محصول تا زمان رسیدن به دست مصرف‌کننده مهم‌ترین مرحله است. صادرات گیاهان دارویی از ایران به‌صورت خشک شده تا حد زیادی از مشکلات صادرات مرتبط به مواد غذایی را کم می‌کند. در ادامه این مقاله از راه تجار درباره تمام مراحل صادرات گیاهان دارویی اطلاعات لازم در اختیار شما قرار خواهد گرفت.
تأمین محصول برای صادرات
اولین مرحله صادرات هرگونه محصول از جمله گیاهان دارویی، تأمین محصول باکیفیت و به‌اندازه کافی است. شما به‌عنوان یک بازرگان و صادرکننده باید بتوانید میزان کافی از محصول را طبق ظرفیت و نیاز کشور مقصد از بهترین محل تأمین کنید. برای تأمین محصول باید دقت داشته باشید که گیاه موردنظر شما از موارد ممنوعه برای صادرات نباشد.
بسته‌بندی محصول
یکی از مهم‌ترین اقدامات برای صادرات، بسته‌بندی مناسب محصول است. اکثر گیاهان دارویی به شکل خشک شده مصرف می‌شوند و به همین دلیل، کیفیت آن‌ها کمتر تحت‌تأثیر شرایط ارسال قرار می‌گیرد. اما درهرصورت، باید به بسته‌بندی محصول صادراتی توجه ویژه‌ای داشته باشید. بسته‌بندی برای صادرات گیاهان دارویی از ایران به‌صورت فله اهمیت زیادی ندارد؛ اما برای ارسال محصول به‌صورت تک بسته باید نکات زیادی را در نظر بگیرید. روی بسته‌بندی باید اطلاعات کامل گیاه درج شود؛ اطلاعاتی مانند تاریخ تولید، تاریخ انقضا، ذکر نام گیاه، ذکر قسمت استفاده شده از گیاه، وزن، شماره پروانه، ذکر روش چگونگی آلوده زدایی و نحوه مصرف و کاربرد درمانی آن. اطلاعات درج شده روی بسته‌بندی باید مطابق با زبان کشور مقصد نیز باشد.
به نظر شما گیاهان دارویی باید چگونه بسته‌بندی شوند؟ شما به‌عنوان یک تاجر باید ابتدا سلیقه مردم کشور مقصد صادرات خود را به‌خوبی بررسی کنید؛ سپس بر اساس اطلاعات دریافتی نوع بسته‌بندی کالا را انتخاب کنید. اولین نکته برای صادرات گیاهان دارویی این است که توجه کنید ﺁیا بازار کشور مقصد شما کشش یک بسته‌بندی پرهزینه و شیک و باکیفیت را دارد یا خیر؟
صادرات محصول دربسته بندی‌های شیک و جذاب به جذب مشتری بیشتری در کشور مقصد کمک می‌کند؛ اما انجام این نسخه همیشه هم ضروری نیست. برای صادرات محصول به برخی کشورها نیازی نیست که بسته‌بندی خیلی خاصی در نظر بگیرید؛ مثلاً برای صادرات گیاهان دارویی به عراق نیاز نیست که حتماً از بسته‌بندی‌‌هایی بسیار شیک استفاده کنید و بابت آن هزینه‌های گزافی بپردازید. اما برای صادرات گیاهان دارویی از ایران به آمریکا و اروپا حتماً از بهترین و باکیفیت‌ترین بسته‌بندی‌ها استفاده کنید.
اخذ مجوزهای لازم برای صادرات گیاهان دارویی
یکی از مهم‌ترین اقدامات برای صادرات هر محصولی، گرفتن مجوزهای لازم است. ازآنجاکه گیاهان دارویی از دسته مواد غذایی محسوب می‌شوند باید مجوزهای مرتبط به این حوزه را دریافت کنند تا اجازه ورود به کشورهای دیگر را داشته باشند.
گیاهان دارویی چون رابطه مستقیمی با سلامت و تندرستی مردم دارند سخت‌گیری‌های بیشتری دراین‌خصوص اعمال می‌شود. اگر قصد دارید صادرات به‌صورت انبوه داشته باشید، باید از وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاونت غذا و دارو) و وزارت جهاد کشاورزی مجوزهای لازم را دریافت کنند. دریافت گواهی و تأییدیه از سازمان‌های محیط‌زیست و اداره استاندارد هم لازم است.
ارائه محصول به گمرک و گرفتن گواهی‌ها
بعد از دریافت مجوزهای لازم برای صادرات گیاهان دارویی می‌توانید محصول خود را تحویل گمرک دهید. با ارسال محصول به گمرک و تکمیل فرم‌ها و فاکتورهای الزامی، باید گواهی سلامت محصول خود را دریافت کنید. گواهی سلامت محصول مختص صادرات انواع محصولات خوراکی است و توسط اداره گمرک ارائه می‌شود. در گمرک محصول شما بررسی و آزمایش می‌شود تا سلامت آن مورد تأیید قرار بگیرد. بعد از تأیید سلامت محصول، گواهی ترخیص بار برای شما صادر خواهد شد.
تحویل مرسوله به شرکت‌های حمل‌ونقل
قدم بعدی برای صادرات گیاهان دارویی، قرارداد با یک شرکت حمل‌ونقل از گمرک به کشور مقصد است. بعد از ترخیص کردن محصول از گمرک، می‌توانید آن را به شرکت حمل‌ونقل طرف قرارداد خود تحویل دهید. شرکت حمل‌ونقل باید سلامت محصول شما و رعایت استانداردهای صادرات در تمام مسیر را تضمین کند.
دریافت مدارک نهایی صادرات
به‌عنوان آخرین مرحله از روند صادرات، باید کلیه مدارک صادرات به کشورهای دیگر را تکمیل و دریافت کنید. در این مرحله معمولاً تولیدکنندگان، شرکت‌های حمل‌ونقل و سایر طرف‌های انجام معامله، درصدهای تعیین شده را دریافت کرده و الباقی مبلغ بعد از ارائه بارنامه پرداخت می‌شود. بعد از نهایی کردن کلیه مدارک، محصول شما آماده ارسال به کشور مقصد خواهد بود. راه تجار به‌عنوان مشاور در امور بازرگانی، امور گمرکی، ترخیص کالا و حمل‌ونقل به شما کمک می‌کند تا در مسیر صادرات گیاهان دارویی عملکرد بهتری داشته باشید. گیاهان دارویی در گمرک جهانی با کد تعرفه (HS Code) به شماره ۱۲۱۱۹۰ شناخته می‌شود.
شرایط ثبت شرکت صادرات گیاهان دارویی
شرایط لازم برای ثبت شرکت گیاهان دارویی عبارت‌اند از:
- دریافت پروانه تأسیس از وزارت صنایع
- عدم سوءپیشینه کیفری
- معرفی مسئول فنی در هنگام بهره‌برداری توسط داروساز
- ارائه اطلاعات لازم به کارشناسان وزارت بهداشت در تمام مراحل تولید
- صدور پروانه تأسیس دررابطه‌با مواد خوراکی، پزشکی و دارویی با اخذ تأییدیه از کارشناسان وزارت بهداشت پس از بهره‌برداری و انجام کلیه مراحل
- استفاده از قالب‌های گوناگون ثبتی مانند سهامی خاص، با مسئولیت محدود، شرکت تعاونی، مؤسسه، نسبی و تضامنی، سهامی عام برای ثبت شرکت گیاهان دارویی. مرسوم‌ترین روش ثبت شرکت گیاهان دارویی ثبت شرکت با مسئولیت محدود و سهامی خاص است. متقاضیان می‌توانند باتوجه‌به نوع فعالیت شرکت، نام شرکت و شرایط خود یکی از این روش‌ها را برای ثبت شرکت انتخاب می‌کنند.
شرایط ثبت شرکت گیاهان دارویی با مسئولیت محدود
برای ثبت یک شرکت گیاهان دارویی بت مسئولیت محدود باید شرایط زیر مهیا باشد:
- حداقل از دو عضو تشکیل شود.
- حداقل سرمایه یک میلیون ریال است.
- کل سرمایه باید پرداخت شود.
شرایط ثبت شرکت گیاهان دارویی سهامی خاص
برای ثبت یک شرکت گیاهان دارویی سهامی خاص شرایط زیر لازم است:
- حداقل از سه عضو تشکیل می‌شود و دارای دو بازرس است.
- حداقل سرمایه یک میلیون ریال است.
- حداقل ۳۵ درصد از سرمایه نقداً پرداخت شود.
مدارک لازم برای ثبت شرکت گیاهان دارویی
برای ثبت یک شرکت گیاهان دارویی مدارک لازم بر اساس نوع شرکت متفاوت است.
شرکت با مسئولیت محدود
مدارک موردنیاز برای ثبت شرکت گیاهان دارویی با مسئولیت محدود شامل موارد زیر است:
- کپی شناسنامه و کارت ملی کلیهٔ افرادی که در شرکت فعالیت می‌کنند
- کپی اقرارنامه به همراه امضای سهام‌داران
- دو نسخه فرم تقاضانامه به همراه امضای سهام‌داران
- دو نسخه فرم اساسنامه به همراه امضای سهام‌داران
- اخذ مجوز، زمانی که عنوان مربوطه نیاز به اخذ مجوز را داشته باشد
شرکت سهامی خاص
مدارک ثبت شرکت گیاهان دارویی سهامی خاص عبارت‌اند از:
- کپی شناسنامه و کارت ملی تمام افرادی که در شرکت فعالیت می‌کنند
- گواهی عدم سوءپیشینه
- کپی اقرارنامه به همراه امضای سهام‌داران
- زمانی که توسط موکل مراحل انجام شود نیاز به وکالت‌نامه است
مشکلات صادرات گیاهان دارویی به دیگر کشورها
ایران ظرفیت بسیار خوبی برای صادرات گیاهان دارویی از ایران به سراسر دنیا دارد؛ اما در سال‌های اخیر با مشکلاتی روبرو بوده است. وجود مشکلات و موانع باعث شده ایران در جایگاه حقیقی خود برای صادرات گیاهان دارویی قرار نگیرد. برخی از مشکلات صادرات گیاهان دارویی از ایران عبارت‌اند از:
- کاهش سطح زیر کشت برای تولید گیاهان دارویی
- محدودیت‌های برداشت از ذخایر طبیعی گیاهان دارویی
- عدم نظارت بر روند تولید و برداشت گیاهان دارویی
- چالش‌های تولید، تأمین و بسته‌بندی
- محدودیت‌های پژوهشی و توسعه در تولید گیاهان دارویی
- کمبود نیروی کار باانگیزه
- عدم برنامه‌ریزی دقیق برای تولید و همکاری مردم بومی
- عدم سرمایه‌گذاری بهینه
- چالش‌های زیست‌محیطی
سخن آخر
یکی از چالش‌های مهم که در مسیر صادرات گیاهان دارویی برای تجار و بازرگانان تازه‌کار وجود دارد، عدم آشنایی با قوانین و مراحل کار صادرات است. اگر با این روند آشنایی نداشته باشید ممکن است هزینه‌های اضافی زیادی بر شما تحمیل شود. استفاده از یک مشاور بازرگانی متبحر برای آگاهی یافتن از مسیر صادرات باعث می‌شود به‌راحتی بر تمام چالش‌ها، موانع و مشکلات این مسیر مسلط شوید. کارشناسان راه تجار در تمام مسیر صادرات و واردات در کنار شما خواهد بود و تمام اطلاعات لازم درباره امور بازرگانی، امور گمرکی، ترخیص کالا و حمل‌ونقل محصول را در قالب پکیج‌های آموزشی و جلسات آنلاین در اختیار شما قرار می‌دهد.
